گرانی و تورم افسارگسیخته، پایین‌آمدن توان مالی مردم و پیچیدگی دریافت تسهیلات و خدمات اعتباری از بانک‌ها، بسیاری را به دریافت وام از لندتک‌ها و خرید از سایت‌های واسطه‌ی اقساطی واداشته است.
تعداد افراد نیازمند به وام روزبه‌روز در حال افزایش است. آخرین آمار از رشد ۵ برابری تسهیلات اعطایی از لندتک‌ها در سال ۱۴۰۱ خبر می‌دهد. رشد بازار وام‌دهی آنلاین تا آنجا بوده که اکنون ۱۷ شرکت در این حوزه فعالیت می‌کنند اما هنوز شناخت کافی درباره این تسهیلات وجود ندارد و از طرفی اظهارات کاربران این وام‌ها نشان می‌دهد هنوز اعتماد کافی به لندتک‌ها وجود ندارد. از طرف دیگر با اینکه وام گرفتن از لندتک‌ها گرفتاری‌های پیدا کردن ضامن معتبر را ندارد و تسهیلات سریع‌تر از روش سنتی بانک‌ها به دست متقاضیان میرسد، آسیب‌های آن هم کم نیست.
بررسی نظر مردم جویای وام که تجربه دریافت تسهیلات از لندتک‌ها را داشته‌اند، مشکلاتی را در خدمات نشان می‌دهد:
- «سود» این وام‌ها از ۲۳ درصد فراتر نیست اما «نرخ مؤثر» آن‌ها تا ۶۹ درصد میرسد.
- با وجود دریافت پیش‌پرداخت وام‌ها، مدارک قبول نمی‌شود و متقاضی باز هم در صف انتظار می‌ماند.
- تعداد فروشگاه‌های واسطه محدود و کالاهایشان گران‌تر است و تنوع بازار را ندارد.
گذر از وام‌های سنتی به وام‌های «بی‌آزار»
در پلتفرم‌های معرفی تسهیلات بانکی، سایت‌های واسطه فروش و شبکه‌های مجازی بسیاری به‌دنبال وام می‌گردند: «یخچالمون سوخت، وام فوری می‌خوام»، «برای خرید وانت دنبال وامم، می‌خوام باهاش کاسبی کنم»، «من برای خرید ارز به وام نیاز دارم، یک‌ماهه یک‌جا پرداخت می‌کنم» و بعضی جواب داده‌اند: «تا وقتی آشنا هست، به ما غریبه‌ها وام نمی‌دن» یا اینکه «سودش خیلی زیاده»، «چند ماه طول می‌کشه که وام رو واریز کنن»، «من اگر گردش مالی بالایی داشتم که دنبال وام نبودم.»
بانک‌ها از دو سال پیش طبق بخشنامه بانک مرکزی، وام بدون ضامن می‌دهند اما شرایط پرداخت وام آسان نیست. این دشواری، با افزایش حضور در فضای دیجیتال و پیشرفت تکنولوژی، استارتاپ‌های وام‌دهی آنلاین یا لندتک‌ها را پرطرفدار کرده است.
از نگاه کاربران مهم‌ترین نکته مثبت وام‌های آنلاین، پرداخت و دسترسی سریع آن‌ها است. یکی از کاربران وب‌سایت «رده» درباره یکی از لندتک‌ها نوشته است:
بی‌آزارترین وام بود و دریافتش پنج روز بیشتر طول نکشید. بعد از تأیید رتبه اعتباری B و انتخاب شعبه، مدارک اصلی را با یک چک ۴۰ میلیون تومانی تحویل دادم. پرونده تشکیل شد، خیلی زود وام را به حسابم واریز کردند و بی‌دردسر خریدم انجام شد.
البته دریافت این نوع وام در همه شرکت‌های لندتک به همین سرعت نیست. کاربران به زمان‌های یک تا سه هفته برای دریافت این وام‌ها و کارت‌های اعتباری اشاره کرده‌اند و بعضی گفته‌اند که خرید با کارت اعتباری محدود به فروشگاه خاصی نیست.
«حدود ۱۵ روز کل پروسه برام زمان برد. برای وام ۲۰میلیون تومان، سه میلیون تومان پیش پرداخت گرفتند. به‌علاوه چک ۱۳۷۰۰۰۰ تومان و سفته الکترونیک ۲۷۴۰۰۰. به‌هرحال من راضی‌ام. چون مدرک شغلی ندارم و جای بهتری برای گرفتن وام پیدا نکردم.»
بااین‌همه گرفتن وام از لندتک‌ها برای همه آسان نیست. یکی از کاربران می‌گوید: «پشتیبانی می‌گه حداقل یه ماه روند دریافت طول می‌کشه! برای ۲۰ میلیون واقعاً این زمان معقوله؟»
بعضی کاربران هم گفته‌اند که در شرایط بد اقتصادی کشور، همین وام‌ها، پول‌های راکد را در دسترس مردم قرار می‌دهد و بهتر است که سقف اعتبار پرداختی کمی بیشتر باشد.
کالاهای گران؛ تن دادن به «باخت تمام‌عیار»
گلایه بعضی افرادی که تجربه وام از لندتک‌ها و خرید از فروشگاه‌های واسطه با کارت اعتباری را داشته‌اند، محدودیت و گرانی کالاهای فروشگاه‌های آنلاین است. یکی از آن‌ها نوشته که وام گرفتن آسان است اما…
پول که واریز شد، خرید کالا آسان نیست. نهایتاً ۱۰ رقم جنس دارند. بیشتر کالاها ناموجودند. واقعا در شأن یک بانک نیست که وام بدهد و تو را به سایتی بی‌دروپیکر راهنمایی کند. این بانک فقط دنبال سود خودش است.
شبیه چنین نظراتی در فضای وب مطرح شده است:
«قیمت کالاها توی سایت به‌شدت بیشتر از بازار است.»
«در فروشگاه‌های واسطه هر چیزی که بخواهیم پیدا نمی‌شود. مجبوریم بین چند گزینه محدود انتخاب کنیم.»
«اجناسی که از فروشگاه مورد نظر وام‌دهنده می‌خرید حداقل ۱۰ تا ۳۰ درصد از بازار گران‌تر است. کل این وام برای گیرنده یک باخت به‌تمام‌معنا است.»
جدا از این‌ها، بعضی لندتک‌ها دریافت اقساط وام را قبل از دادن اعتبار شروع می‌کنند. این مورد پیش از این درباره یکی از لندتک‌ها به شکایت مردم انجامید؛ متقاضیان قسط اول را پرداخت کرده بودند اما تسهیلات چهار ماه بعد برای آن‌ها واریز شده بود و درنهایت تقاضاها برای لغو وام به سرانجام نرسید. شکایت‌هایی نظیر این مردم را به لندتک‌ها بدبین کرده است.
وام آسان با نرخ بالای سود مؤثر
مهم‌ترین نکته‌ی منفی که وام‌گیرندگان روی آن دست گذشته‌اند، سود بالای وام لندتک‌ها است. بانک مرکزی، بانک‌ها را به دریافت نرخ سود ۲۳ درصدی وام محدود کرده است اما در لندتک‌ها چیزی عوض نشده است؛ چنان که نرخ سود مؤثر وام‌های این پلتفرم‌ها تا حدود ۷۰ درصد هم میرسد.
نیمه دی‌ماه امسال ضوابط بانک مرکزی برای لندتک‌ها ابلاغ شد؛ این دستورالعمل دریافت کارمزد از مشتری را ممنوع کرده و همین موضوع باعث نگرانی لندتک‌ها یا به‌قول بانک مرکزی فعالان «تسهیلات‌یار» شده است.
بخشنامه بانک مرکزی برای پرداخت وام خُرد، از نگاه منتقدان باعث وابسته کردن لندتک‌ها به بانک‌ها خواهد شد و به‌همین‌دلیل، انجمن فین‌تک ایران خواستار اصلاح آن شده؛ اما در این مدت نه تغییری در ارائه وام‌های لندتکی رخ داده و نه بخشنامه جدید تغییر کرده است.
منبع: https://www.zoomit.ir/tech-iran/416249-the-unknown-status-of-lendtechs/